Wat is de functie van gapen?

Inhoudsopgave

We doen het soms honderden keren per dag en we doen het allemaal: gapen. Veel mensen vragen zich af waarom mensen moeten gapen. Gapen heeft verschillende functies. Bovendien gapen we allemaal al heel vroeg: al vanaf het moment in de baarmoeder.

Gapen is bij baby’s zelfs cruciaal voor de ontwikkeling van de hersenen. Pas tussen 28 en 36 weken gapen baby’s minder. Maar ook volwassenen kunnen er soms flink wat van. Ook dit heeft een aantal belangrijke functies. Dit moet je weten over gapen.

Gapen is noodzakelijk

Gapen is iets wat we allemaal doen en het is belangrijk voor onze hersenen. Het verschijnsel is inmiddels zo gewoon geworden, dat we amper doorhebben dat we het doen. De meeste mensen denken dat we gapen uit verveling, of omdat we moe zijn. Maar in de praktijk blijkt dat er verschillende redenen zijn om te gapen, naast vermoeidheid en verveling.

Voor onderzoekers is gapen een mysterieus en complex verschijnsel. Het is dan ook geen wonder dat er veel onderzoekers zijn die uren, maanden of zelfs jaren investeren in onderzoeken waarom we gapen.

Waarom we gapen

Een eerste vermoeden is dat we geeuwen of gapen als we vermoeid zijn. Wetenschappers hebben inmiddels aangetoond dat de mens inderdaad het vaakst gaapt, de uren net voordat we gaan slapen of net wakker zijn worden. Sommige mensen zien gapen als iets vervelends. Het zou betekenen dat mensen niet geïnteresseerd zijn. Gapen komt vaker voor op momenten dat we ons enorm vervelen.

Verschillende onderzoekers hebben geprobeerd het verband tussen gapen en verveling aan te tonen. In een experiment kregen een aantal studenten 30 minuten lang alleen een testbeeld te zien. De andere groep mocht een half uur naar muziekvideo’s kijken. De groep die een half uur lang naar het testbeeld had zitten staren, had 70 procent meer gegaapt, omdat zij zich verveelden. Dit bevestigt het idee dat mensen meer gapen als ze zich vervelen. Toch blijken er ook tegengestelde resultaten uit diverse onderzoeken. Zo is het effect op de hartslag dat deze significant verhoogt op het hoogtepunt van geeuwen. Ook blijkt dat niet alleen de hartslag verhoogd, maar ook het huidgeleidingsniveau, wat het niveau van psychologische en fysiologische opwinding weerspiegelt. Het effect hiervan is gelijk aan de inname van een dosis cafeïne, wat ook bewijst dat tijdens het geeuwen ook het opwindingsreflex van de hersenen wordt getriggerd. Hoewel deze resultaten zeer tegengesteld zijn, blijkt uit onderzoek wel dat wanneer iemand veelvuldig geeuwt, dat dit meer gerelateerd is aan niet interessante stimulans, dan aan een interessante stimulans.

Gapen heeft een functie

Buiten verveling en vermoeidheid zijn er ook andere redenen waarom we gapen. Het zorgt voor meer lucht in de longen. In 1987 is er onderzoek gedaan of er een verband bestaat tussen zuurstof in het lichaam en gapen. Dat is niet het geval. Wel is het zo dat gapen ervoor zorgt dat de longen zich verder uitrekken. Dit voorkomt atelectase. Dat is een aandoening waarbij een deel van de long geen lucht meer krijg. Bovendien maken we tijdens het gapen een stofje aan die de longen openhoudt.

Niet alleen voor de longen is gapen belangrijk. Hetzelfde geldt voor de hersenen. Een van de meest populaire theorieën van de afgelopen jaren is, dat we gapen om de hersenen af te koelen. Als de hersenen oververhit dreigen te raken, zouden we meer geeuwen. Uit een studie blijkt dat wanneer men het hoofd koelt, het gapen stopt. De andere studie toont aan dat we bovendien in sommige seizoenen meer gapen dan in andere seizoenen. Vooral in de seizoenen dat de buitentemperatuur warmer is dan de lichaamstemperatuur komt gapen vaker voor.

Het zou ook zo kunnen zijn, dat we gapen vanwege de hoeveelheid cortisol in het bloed. Gapen is in het verleden wel eens in verband gebracht met neurologische afwijkingen, zoals bijvoorbeeld multiple sclerose en als voorteken van een hersenbloeding.

Ten slotte heeft een Nederlandse onderzoeker, Wolter Seuntjens, onderzoek gedaan naar het verband tussen gapen en seks. Hij heeft er een heel onderzoek aan gewijd en is daar zelfs cum laude op afgestudeerd. Uit zijn onderzoek blijkt dat gapen een relatie heeft met seks. Tijdens het vrijen gaat een orgasme vaak samen met gapen. De partner denkt dat hij of zij slecht presteert in bed, maar in de praktijk blijkt het tegendeel waar. Gapen is een vorm van erotische belangstelling, stelt de onderzoeker.

Het fenomeen gapen

Gapen is een complex en mysterieus verschijnsel. Onderzoekers zijn het er onderling nog niet over eens waarom we precies gapen. Niet alleen mensen doen het, maar ook dieren. Mensen gapen al vanaf het moment in de baarmoeder. Op die manier groeien de hersenen. En hoe komt het nou toch dat als we iemand zien gapen, dat we dan zelf ook moeten gapen? Dit zou te maken hebben met empathie. Hoe meer empathie iemand heeft, hoe vatbaarder we zijn voor het gapen van een ander. Door terug te gapen, zouden we onbewust een signaal afgeven dat we elkaar begrijpen.

Kinderen met autisme zouden bovendien minder snel gapen als een ander gaapt, omdat het empatisch vermogen lager ligt. Een andere oorzaak kan zijn dat we nu eenmaal ‘spiegelen’ wat een ander doet. We nemen onbewust dezelfde houdingen aan.

Gapen bij dieren

Niet alleen mensen, maar ook dieren gapen. Er is onderzoek gedaan onder jonge chimpansees. Zij lijken niet te gapen als een andere chimpansee dit wel doet. Pas wanneer een chimpansee 5 tot 8 jaar oud is, begint hij te gapen. Dat komt doordat het empathisch vermogen van het dier dan beter in ontwikkeld. Het schijnt zelfs zo te zijn, dat chimpansees moeten gapen als zij een mens zien gapen.

Zelfs onze huisdieren gapen. Honden moeten bijvoorbeeld gapen als ze hun baasjes zien gapen. Dat blijkt uit een onderzoek van de Universiteit van Tokio. Het schijnt dat de dieren minder snel gapen als iemand anders, die hen niet bekend is, gaapt. Bovendien gapen honden vaker als ze oud zijn, omdat het empathisch vermogen, net als bij chimpansees, is toegenomen.

Gapen is goed voor het hart

Gapen heeft niet alleen een neurologische of sociaal-empathische functie. Gapen is ook goed voor het hart. De hartslag kan wel met 30 procent versnellen tijdens het gapen. Op die manier houden we het hart gezond. De bloeddruk stijgt bovendien en de kleine bloedvaten vernauwen zich.

Ten slotte: schaam je niet als je moet gapen. Mensen doen het al eeuwenlang. Het schijnt zelfs dat mensen in de oertijd al moesten gapen, om aan te geven dat ze honger hadden. Door te gapen gaven mannen aan dat ze honger hadden en op jacht wilden. Omdat veel mannen niet alleen op jacht willen, gaapten zij naar andere mannen om hen zo zonder woorden uit te nodigen mee te gaan. Als je aan het gapen bent, is dit dus juist heel sociaal!

Gapen is niet altijd goed

Toch is gapen niet altijd goed. Het kan ook een teken zijn van neurologische problemen. Het kan duiden op bijvoorbeeld een depressie, hartritmestoornissen of een aankomende hersenbloeding. Mensen die medicijnen slikken kunnen zich bovendien erg slaperig en suf voelen. Sommige medicijnen, zoals bijvoorbeeld antihistamines, bepaalde antidepressiva en pijnstillers kunnen ertoe leiden dat we meer gapen dan gebruikelijk. Het verschijnsel gapen komt vaker voor bij mensen die ‘s nachts niet kunnen slapen of herhaaldelijk slaapproblemen hebben.

Gapen kan bovendien duiden op problemen met het hart, zoals een hartaanval of een bloeding. Dit noemen we vasovagale reacties. Het is echter een zeldzaam symptoom. Wie veel moet gapen, hoeft zich niet meteen druk te maken over zijn of haar gezondheid. Wel kan het iets over het lichaam zeggen. Bijvoorbeeld dat de lever faalt, of dat de bloedsuikerspiegel te laag is. We gapen meer, omdat alle organen van het lichaam suiker nodig hebben om goed te werken. Bij een te lage bloedsuikerspiegel raken de hersenen oververhit en beginnen we te gapen.

Er is dus geen duidelijke oorzaak waarom we gapen, maar het is wel duidelijk dat gapen een aantal belangrijke functies heeft.

Lotte Krijger

Slaapexpert

Mijn naam is Lotte Krijger en ik hou van slapen! Ik verzamel graag informatie over slapen en slaapgerelateerde producten wat ik met plezier deel op deze website. Als moeder van een jonge dochter heb ik zelf veel te maken gehad met slapeloze nachten, waarbij veel tips en informatie vanuit eigen ervaringen voort komen. Een goede nachtrust is belangrijk en dat gun ik iedereen! Heeft u nog vragen, of ziet u graag een blog over een bepaald onderwerp, neem dan contact met mij op!

Alles over gapen